شمر سقا

«حسین بنده علی نائینی» یکی از چند راننده تانکر آبرسان شرکت آبفای استان اصفهان در شهر نائین است که در طول سال وظیفه آبرسانی یا همان “سقایی” را برای حدود ۱۴۰ روستای نائین بر عهده دارد.

از هر مرد و زنی در نائین سراغش را بگیری نشانی‌اش را می‌داند. می‌گوید: “بسیاری از مردم نائین نمی‌دانند اسمم حسین است، اما در شهر از هرکس سراغ شمر نائین را بگیرید، مرا می‌شناسد”.
«ملا رضا» پدربزرگش جز نخستین تعزیه‌خوان‌های نائین بود. مرد خوش‌صدایی که امام‌خوان بود. برخلاف نوه‌اش که عاشق نقش مخالف خوانی در تعزیه است. به عشق مخالف خوان‌های قدیمی تعزیه، نقش “شمر” را می‌خواند. کسی که در دشت کربلا آب را بر امام حسین و یارانش بست و در جنگی نابرابر در ظهر عاشورا سر از تن فرزند رسول خدا جدا کرد.
از سختی تعزیه می‌گوید و این که سختی‌های “مخالف خوانی” چند برابر “موافق خوانی” یا به اصلاح تعزیه‌خوان‌ها «امام‌خوانی» است:«در مخالف خوانی باید آن‌چنان شقاوت و سنگدلی لشکر کوفی را در صدا و چهره ات نمایش دهی که مخاطب تعزیه، اندوه و غم آن روز را حس کند.»
هرچند در تعزیه شمر خوان است. اما شغلش سقایی است.
«حسین بنده علی نائینی» یکی از چند راننده تانکر آبرسان شرکت آبفای استان اصفهان در شهر نائین است که در طول سال وظیفه آبرسانی یا همان “سقایی” را برای حدود ۱۴۰ روستای نائین بر عهده دارد.
می‌گوید: “اگر عشق به امام حسین (ع) نبود شاید همان چند ماه اول به خاطر سختی کار آبرسانی با تانکر درخواست می‌کرد تا به بخش اداری منتقل شود”.
سختی آبرسانی در روزهای سرد و خشک زمستان که باید لوله های یخ زده تانکر آب را به مخزن آب روستا ها وصل کند یا رانندگی با بنز تک با کمترین امکانات در روزهای گرم و سوزان تابستان نائین برای آبرسانی به روستاها!
اما دعای خیر و لبخند مردمی که در طول روز منتظرند تا عطش شان را با آبی که او می‌آورد برطرف کنند باعث شده تا با همه سختی‌ها کار آبرسانی با تانکر را ادامه دهد. شغلی که برای او معانی متفاوت از کار روزانه دارد.
نداشتن تعطیلی و نبودن در ایامی مانند نوروز و اعیاد مذهبی که معمولاً اکثر افراد کنار خانواده اند تنها بخشی از سختی های رانندگان تانکر های آبرسانی شرکت آبفا است.
می گوید: “تقریبا تعطیلی برای رانندگان تانکر آبرسان بی معنی است. در ایامی مانند نوروز، اعیاد مذهبی و یا ایام عزاداری مانند محرم و صفر همه راننده های تانکرهای آبرسان مشغول کاریم”.
آبرسانی با تانکر زمستان و تابستان نمی‌شناسد. همه ‌روزهای سال اهالی روستاهای “چیر”،”توکچه”، “گل‌آباد” با حداکثر ۳ تا ۵ خانوار چشم‌انتظار تانکر آب‌ هستند.
می گوید: “رانندگی با بنز تک با مخزن ۱۲ هزار لیتری آب، آن ‌هم در جاده‌های پر پیچ‌ و خم روستاهای کوهستانی نائین کار هرکسی نیست”.
“دو سال پیش شب عاشورا تا صبح در حسینیه نائین مشغول آماده‌سازی مقدمات عزاداری روز عاشورا بودم. صبح حدود ساعت۶ برای آبرسانی با تانکر به سمت روستای سهیل و سپرو حرکت کردم. رانندگی در جاده‌ پرپیچ ‌و خم و کوهستانی با ۱۲ هزار لیتر آب در تانکر، نمی‌دانم از کجای جاده خوابم برد. وقتی چشم‌ باز کردم چند پیچ جاده را رد کرده بودم. تنم خیس عرق شده بود. بعد از پر کردن مخزن آب روستا، موقع شستن دست و صورتم دیدم یکی از چرخ‌های کامیون هم پنچر شده. با خودم گفتم کجا کار خیری کردم که خدا امروز این‌طور جوابم داد. این‌ها همه از برکت دعای خیر مردم است. هرچند بعد از تعزیه‌خوانی هم کم لعن و نفرین نشنیده ام”.
می‌گوید: “هنوز نمی‌توانم بفهم چرا گروهی از مردم بعد از تعزیه مخالف خوان‌ها به خصوص شمر را لعن و نفرین می‌کنند. اوایل ناراحت می‌شدم از این که به پدر و مادر و خانواده‌ام به خاطر من فحش می‌دهند، اما الآن خوشحالم که چقدر حس شقاوت، سنگدلی و خباثت قاتلین امام حسین (ع) را به تماشاگر تعزیه خوب منتقل می‌کنم که این‌طور تحت تأثیر قرار می‌گیرند. در طول سال برای آبرسانی با تانکر دعای خیر است که بدرقه راهم می شود و روز عاشورا در نقش شمر، لعن و نفرین مردم است که نثارم می شود”.
شاید اگر با تعطیلی تنها سالن نمایش شهر نائین، چراغ تئاتر در این شهر خاموش نمی‌شد، حسین بنده علی نائینی به‌جای تعزیه‌خوان و راننده تانکر آبرسانی، امروز به‌ عنوان یکی از بازیگران تئاتر مشغول به کار بود.
کسی که سابقه بازی در سریال “عیاران”، “پهلوانان نمی‌میرند” و “مثل‌های خودمانی” را دارد، درباره شروع تعزیه‌خوانی می‌گوید: “سال ۱۳۸۰ با تعطیلی تئاتر در نائین تصمیم گرفتم دوباره تعزیه را در نائین احیا کنم”.
نائین از هفت محله قدیمی تشکیل‌شده که روزگاری هر محله برای خودش گروه تعزیه داشت. اما این سال‌ها صحن امامزاده سلطان سید علی (ع) در ایام محرم میزبان تنها گروه تعزیه نائین، گروه تعزیه‌خوان زین العباد(ع) چهل‌دختران است.
به عشق حسین (ع) و تعزیه محرم در طول سال تنها یک ‌بار آن ‌هم اول ماه ذی‌الحجه محاسنش را اصلاح می‌کند و می‌گوید: “باید برای نقش شمر آماده بود. صدا و چهره در تعزیه حرف اول را می‌زند”.
ریش‌بلند و ظاهرش برای سایر اعضای خانواده هم دردسرساز است. می‌گوید: “کیان و احسان هم تجربه متلک‌هایی را دارند که برخی از همکلاسی‌ها و دوستان نثارشان می‌کنند؛ اما خوشحال می‌شوم وقتی در جواب متلک دیگران جواب می دهند «ما دوست داریم که بابا نقش شمر را بازی می‌کند.»
این علاقه را وقتی‌که کیان پسر کوچکش با وسواس در پوشیدن لباس، کلاه‌خود و زره شمر برای گرفتن عکس به پدر کمک می‌کند می‌توان دید.
وقتی از میزبانی همسرش از تعزیه‌خوان‌ها در ایام محرم می‌گوید. زمانی ‌که خانه‌اش محل تمرین و تعویض لباس گروه تعزیه است. می‌گوید: “اگر حمایت همسرم نبود با وجود این همه سختی امکان نداشت تعزیه را ادامه دهم”.
از آینده تعزیه دل‌نگران است، می‌گوید: “آیا ۲۰ سال بعد هم کسانی هستند که هنوز عشق اجرای این کار را داشته باشند؟ با وجود این همه تحریف و تعدیل در آینده چه چیزی از تعزیه باقی می‌ماند؟”
می‌گوید: “نسخه‌هایی که امروز در تعزیه اجرا می‌شود؛ نسخه‌های کوتاه شده است. دلم می‌خواست یک گروهی داشتم تا با آن نسخه‌های قدیمی پدربزرگم “ملا رضا” را اجرا می‌کردم. به‌جز شمر، هیچ نقشی را نمی‌خوانم. نقش یزید را هم شاید بخوانم اما اگر قرار باشد مخالف خوان نباشم اصلاً تعزیه نمی‌خوانم”.
عشق به مخالف خوانی تعزیه ریشه در خاطرات کودکی حسین دارد. می‌گوید: «آن زمان مرحوم “شاطریان” شمر خوان بود. رجز را در ذهنش می‌ساخت. یا مرحوم “غلامحسین محمدی”. مثل اونها دیگِه تعزیه خون نداریم.
وقتی می‌بینم در تعزیه، شمر سوار دوچرخه وارد میدان می‌شود یا در جایی دیگر شمر به‌ جای شمشیر و خنجر با حرکات کاراته مبارزه می‌کند، غصه می‌خورم. این‌همه تحریف واقعاً برای تعزیه خطرناک است.»
دو سال است که ظهر عاشورا به دلیل کرونا تعزیه اجرا نمی‌شود و حسین بنده علی نائینی نمی‌تواند در نقش شمر رجزخوانی کند. اما همچنان همان سقایی است که برای رساندن آب به عزاداران حسین (ع) جاده‌های خاکی و پر پیچ ‌و خم روستاهای نائین را با تانکر آبرسان می‌پیماید تا سقای تشنگان باشد.