دشتهای البرز در کام فرونشست زمین
به گزارش خبرگزاری برقاب؛ استان البرز به مساحت پنج هزار و ۸۰۰ کیلومترمربع یکی از مناطق پربارش کشور تا پیش از دهه ۷۰ به شمار رفته بهطوریکه گاهی میانگین بارندگی سالانه آن از ۶۰۰ میلیمتر فراتر رفته؛ اما از این دهه به بعد نفس گرم خشکسالی و تغییر اقلیم آثار مخربی بر دشتهای البرز آن داشته است.
این استان دارای رودخانههای بزرگی مانند رودخانه کرج، شاهرود طالقان، برغان و کردان است که از رشتهکوههای البرز جنوبی سرچشمه میگیرند و به برکت برف زمستانی این رشتهکوهها میتوانند ادامه حیات دهند؛ اما در دهههای اخیر این رودخانهها هم در پس خشکسالی و تغییر اقلیم کم آوردهاند.
اینک رودخانه کردان که در دهههای گذشته چهارفصل سال آب در آن جاری بود از اواخر بهار تا اواسط یا اواخر پائیز دچار خشکی شده و رودخانه به یک شنزار گسترده تبدیل میشود.
دشتهای استان البرز درگذشتههای نهچندان دور از خوان پرنعمت رودخانهها و برف زمستانی مشروب میشدند و آبهای سطحی را به دل زمین هدایت میکردند تا جای که آب در عمق پنج تا ۱۰ متری زمین در دسترس قرار میگرفت.
برکت سفره آب در البرز تا پیش از دهه ۷۰ به حدی بود که باغهای بزرگ در دشت و دامن استان قد علم کرده بودند و درختان کهنسال هر سال جوانتر از گذشته شاخوبرگ میدادند یا در زمستان با قندیل یخی به خواب میرفتند.
تالاب صالحیه نظرآباد از شریان پرخروش آبهای سطحی تا دهه ۹۰ به حیات تابستانی خود ادامه داد و حتی جانوران آبزی مهاجر در فصل گرم سال از این منبع آبی قصد جدایی را نداشتند.
این تالاب که بیش از ۳۰ هزار هکتار از اراضی دشتهای ۲ استان البرز و قزوین را دربرگرفته به یک منبع تأمین آب برای محصولات کشاورزی منطقه تبدیل شده بود و وجود یک زهکش که امروز بهعنوان عامل مخرب زیستمحیطی در منطقه شناخته شده، بیانگر آن است که تالاب فقط سفره پرندگان و زینت زمین نبود؛ بلکه کشاورزی هم از برکت آن بهره میبرد.
اکنون چند سالی است که تالاب در فصل بارش به یک باریکه آبی تبدیل شده و از اواخر بهار تا شروع فصل آبی سال جدید گردوخاک در آن به پا میشود که دود آن به چشم ساکنان اطراف و حتی به پایتخت هم میرسد.
در این میان برداشتهای بیرویه آب از سفرههای زیر زمینی نیز به تنش آب شدید انجامید و امروز استان البرز در کنار بحران آب با بحران فرونشست و رانش زمین مواجه است.
رانش زمین بهار امسال در منطقه حصار کرج به تعداد زیادی واحد مسکونی خسارت وارد کرد و پیش از آن نیز در سال گذشته شهرستان طالقان بارها بر اثر این پدیده دچار خسارت فراوان شد.
به گزارش برقاب؛ داود نجفیان مدیرعامل شرکت آب منطقهای استان البرز سخن آغازین را به موضوع پیشخور شدن
منابع آبی استان اختصاص داد و گفت: در پس مشکلات تغییر اقلیم، بیتوجهی به مصرف بهینه آب امروز از دشتها تا رودخانهها و سفرههای زیر زمینی استان با بحرانهای متعدد از جمله فرونشست زمین مواجه شده است.
نجفیان، عمق دسترسی به سفرههای آب زیر زمینی استان در برخی نقاط به حدود ۳۰۰ متر رسیده و زمین در برخی دشتها بین ۳۰ تا ۷۰ سانتیمتر دچار فرونشست است.
وی میزان آبهای سطحی و زیر زمینی استان البرز را یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون مترمکعب ذکر کرد و افزود: این مقدار آب در طول سال بهواسطه کثرت جمعیت مصرف میشود ضمن آنکه کمبارشیها برای تهیشدن سفرههای زیرزمینی مزید بر علت است.
وی از پدیده فرونشست زمین بهعنوان یکی از خطرات زیستمحیطی ناشی از خشکسالی و مصرف بیرویه آبهای زیر زمینی نام برد و گفت: در گام نخست مقابله با چاههای غیرمجاز در کنار طرحهای تغذیه مصنوعی آب را در پیش گرفتهایم.
مدیرعامل شرکت آب منطقهای البرز عبور از خطرات خشکسالی و کمبارشی را تنها مدیریت آب با عزم عمومی دانست و به مردم و مسئولان فرهنگسازی و مصرف بهینه را یادآوری کرد.
برخی کارشناسان، وجود حدود هشت تا ۱۱ هزار چاه غیرمجاز آب در دشتهای ممنوعه البرز را از معضلاتی میدادند که در این سالها بخشی از بودجه حفاظت از منابع آبی استان البرز صرف مقابله با آنها شده اما تاکنون راه به جایی نبرده است.
این چاهها که برخی از آنها دارای آبدهی بالا است سبب شده تا کمر زمین در دشتهای استان شکسته شود و دایره و عمق فرونشست زمین را گسترش دهد.
طرح تغذیه مصنوعی اقدامی برای نجات زمین
شرکت آب منطقهای استان البرز در سالهای اخیر طرحهای متعددی در زمینه تغذیه مصنوعی دشتهای استان در برنامه کاری خود قرار داده که به گفته مدیرعامل این شرکت ۲ طرح تغذیه دشتهای فردیس و هشتگرد به بهرهبرداری رسیده است.
نجفیان افزود: طرح تغذیه مصنوعی دشت فردیس با میزان ذخیره آبی ۵۰ تا ۶۰ میلیون مترمکعب امسال به بهرهبرداری رسید و طرح تغذیه مصنوعی دشت هشتگرد با میزان ذخیره ۱۵ میلیون مترمکعب از ۲ سال پیش فعال شده است.
وی ادامه داد: اکنون نیز طرح دیگر در دشتهای کرج، فشند و شهرستان ساوجبلاغ در دست اقدام است که باتوجهبه وخامت حال دشتها و آبخوانها (سفرههای زیر زمینی) روند اجرای این طرحها شتاب گرفته است.
نجفیان، مهار سیلابها و جلوگیری از آثار تخریبی آنها و هدایت آبهای سطحی به سفرههای زیر زمینی را از مزایای طرحهای تغذیه مصنوعی برشمرد و گفت: در کنار طرحهای تغذیه مصنوعی آب، طرح جامع آبرسانی استان البرز از محل سدها از سال گذشته در این استان آغاز شده تا بتوان از بار سفرههای زیر زمینی کاست.
وی بیان کرد: این طرح با چشمانداز ۳۰ساله اکنون در سه شهرستان ساوجبلاغ، نظرآباد و اشتهارد به مرحله نهایی نزدیک شده ضمن آنکه در شهرستان کرج نیز روند اجرای آن شتاب گرفته است.
به گفته وی، قرار است در یک بازده زمانی ۱۵ساله تمام شهرستانهای استان از مزایای طرح جامع آبرسانی استان بهرهمند شوند ضمن آنکه طرحهای فرهنگسازی مصرف آب، بارچرخانی پساب برای کشاورزی و صنعت بهعنوان برنامههای راهبردی در دست اقدام است.
تأمین آب صنعت و کشاورزی البرز از محل پساب بازچرخانی شده
حمیدرضا نامداری مدیرعامل شرکت آبفا استان البرز با بیان اینکه ظرفیت لازم برای بازچرخانی پساب در این استان فراهم شده است از آمادگی شرکت آبفا برای تأمین آب موردنیاز صنایع و کشاورزی استان از محل پساب بازچرخانی شده، خبر داد.
به گفته نامداری، صرف هزینههای کلان برای احداث تصفیهخانههای فاضلاب افزون بر حفظ محیطزیست، منبع پایدار و جایگزین خوبی برای منابع محدود آب استان البرز است.
وی توسعه تأسیسات فاضلاب را در گرو حضور فعال صنایع دانست و تأکید کرد: شرکت آبفا البرز آمادگی پذیرش سرمایهگذاران بخش خصوصی در اجرای طرحهای فاضلاب را دارد.
نامداری در ادامه به حجم ۸۰ هزارمترمکعبی پساب روزانه تولیدی در تصفیهخانههای فاضلاب فعال استان اشاره کرد و گفت: شرکت آبفا البرز نیاز به دیتا بانک اطلاعاتی صنایع مستقر در استاندارد تا میزان و نوع آب مصرفی یا موردنیاز صنایع را امکانسنجی کند و برحسب نوع تولیدات صنایع، پساب موردنیاز را در اختیارشان قرار دهد.
مدیرعامل آبفا البرز گفت: یکی از مهمترین صنایع استان که امکان استفاده از پساب مطمئن و پایدار را دارد، نیروگاه برق شهید منتظر قائم است که میتواند جایگزین آب زیرسطحی باشد که در این نیروگاه مورداستفاده قرار میگیرد.
همچنین عزتالله افضلی سرپرست امور اقتصادی استانداری البرز در نشستی اظهار کرد: تمام دستگاههای اجرایی از جمله جهاد کشاورزی، صنعت، معدن و تجارت، شهرکهای صنعتی، آبفا و آب منطقهای استان در یک کارگروه به اجرای برنامهریزی لازم بپردازند و بهتر است قبل از صدور مجوز احداث شهرکها و واحدهای صنعتی، ابتدا تفاهمنامهای برای تأمین منابع آب از محل پساپ استاندارد منعقد شود.
استان البرز سه هزار و ۷۶۰ واحد تولیدی و صنعتی دارد؛ این استان دارای حدود ۶۸ هزار هکتار اراضی کشاورزی و باغی است که بخش عمده آنها آبی است.
اکنون بازچرخانی پساب برای تأمین آب کشاورزی و صنعت در برنامه کاری البرز قرار گرفته است.
اداره کل منابع طبیعی استان البرز نیز طرحهای متعددی برای مقابله بیابانزایی و فرونشست زمین در اراضی کوهستانی و دشتهای استان در دست اقدام دارد و تاکنون نیز چند طرح آبخیزداری باهدف تقویت پوشش گیاهی و سفرههای زیر زمینی آب در استان انجام داده؛ اما توسعه این پروژهها ضروری است.
پدیده فرونشست زمین از مهمترین مشکلاتی است که امروزه در بسیاری از مناطق کشور از جمله البرز به یک خطر زیستمحیطی تبدیل شده و انتظار میرود با اجرای طرحهای مختلف از جمله تغذیه مصنوعی دشتها، آبخیزداری، تقویت پوشش گیاهی عرصههای منابع طبیعی، کاهش برداشت آب از سفرههای زیر زمینی، جایگزینی پساب بازچرخانی شده با آبهای زیر زمینی برای مصارف صنعتی و کشاورزی بتوان از شتاب فرونشست نشست زمین کاست.
طبق گزارشها اکنون اراضی مناطق جنوبی و غربی البرز در دشتهای اشتهارد، نظرآباد و ساوجبلاغ در خطر فرونشست قرار دارند ضمن آنکه رانش زمین نیز یکی دیگر از خطرهایی است که در طالقان و کرج طی سالهای گذشته تا کنون خساراتی به بار آورده است.
انتهای پیام/
ارسال دیدگاه