تنها آتشکده تبرستان بر بلندای البرز کوه ارفع ده در سوادکوه

جناب آقای مهدی عابدینی مدیر محترم پایگاه پژوهش اسپهبد خورشید، تیم کاوش و پژوهش میراث فرهنگی در ۳ ماهه اخیر اقدام به گمانه زنی، کاوش و پژوهش تپه کلا ارفع ده سوادکوه نموده و طی ۲ بار حضور اینجانب بعنوان خبرنگار دوستدار میراث فرهنگی که یک دفعه با حضور جمعی خبرنگاران نیز بوده، حضرتعالی و […]

جناب آقای مهدی عابدینی مدیر محترم پایگاه پژوهش اسپهبد خورشید، تیم کاوش و پژوهش میراث فرهنگی در ۳ ماهه اخیر اقدام به گمانه زنی، کاوش و پژوهش تپه کلا ارفع ده سوادکوه نموده و طی ۲ بار حضور اینجانب بعنوان خبرنگار دوستدار میراث فرهنگی که یک دفعه با حضور جمعی خبرنگاران نیز بوده، حضرتعالی و معاون پژوهشکده کشور اعلام داشته اید این کاوش در حقیقت رونمایی از آتشکده می باشد، آیا با پایان یافتن فصل اول کاوش، همچنان بر آتشکده بودن اثر تاکید دارید و آیا این پروژه ادامه خواهد داشت؟ آیا مرمت بنا نیز در پیش خواهد بود و آیا از مجموعه حفاظت خواهد شد؟ ضمن اینکه در آخرین روز کاری در ارفع ده در محوطه امامزادگان سام و لام ذیل درختان کهنسال اقدام به گمانه زنی تقریبی ۲ در ۲ نموده اید، آیا این کار جزئی از فرایند پژوهش بوده و آیا مجوز لازم برای اینکار و اطلاع رسانی به مقامات محلی را انجام داده اید؟ در گمانه زنی محوطه امامزادگان سام و لام به نتیجه یا لایه تمدنی هم رسیدید؟

در پاسخ به سوالات حضرتعالی فصل اول کاوش تپه کلای روستای ارفع ده سوادکوه به پایان رسید.
آقای عبدالله شهمیر در جواب به سوال دیگر شما، بله این کاوش با مجوز پژوهشکده باستان شناسی کشور و با تامین اعتبار از سوی اداره کل پایگاه های میراث فرهنگی ایران بوسیله کارشناسان پایگاه غار تاریخی اسپهبد خورشید و آثار وابسته به مدت دو ماه به انجام رسید. این محوطه باستانی در دهه پنجاه و شصت توسط دکتر ستوده و آقای یزدان نورانی کوتنایی از اداره کل میراث فرهنگی مازندارن بازدید و گزارش شده بود و جزو آثار حفاظتی شهرستان بوده است.
در این کاوش باستان شناسی بقایای یک آتشکده دوره ساسانی و پسا ساسانی بدست آمد. در اولین فصل کاوش که به مساحت ۱۰۰ متر مربع می باشد بخشی از فضای اصلی و آتشدان آتشگده، راه پله ها و ورودی های داخلی و خارجی، اتاق های جانبی، راه روی دور بنا و دیگر قسمت های آن کاوش گردید. طبق شواهد و آثار بدست آمده از داخل بنا این بنا بارها مورد مرمت و تعمیر قرار گرفته و تا قرن چهارم هجری مورد استفاده بوده و پس از آن متروک و به مرور تخریب شده است. جهت حفاظت و مرمت بنا نیز به زودی با تهیه طرح مرمت اقدام به استحکام بخشی بقایای معماری خواهد شد و جهت حفاظت فیزیکی نیز نقاط کاوش شده مسقف خواهد شد و اثر جهت بازدید گردشگران در اختیار شورای روستای ارفع ده قرار خواهد گرفت. همچنین لازم به ذکر است کاوش کامل این اثر منحصر به فرد سه فصل کاری دیگر به طول خواهد کشید که با تامین اعتبار به انجام خواهد رسید.
در ادامه کاوش تپه کلای ارفه ده با مجوز پژوهشکده باستان شناسی اقدام به گمانه زنی در حیاط بقعه سام و لام گردید.و به فرماندار محترم سوادکوه نیز اطلاع رسانی نمودیم، این گمانه زنی به دلیل چندین مورد حفاری غیرمجاز در این محوطه و درخواست شورای محترم روستا و بازدید میدانی اقای دکتر مصیب امیری ریاست محترم پژوهشگاه میراث فرهنگی وزارتخانه از این محل انجام گرفت. طی این گمانه زنی در محوطه حیاط بقعه سام ولام هیچگونه اثر و لایه باستانی مشاهده نگردید و گمانه ها نیز پس از مستند نگاری پر گردیده.
در پایان نیز باید بیان شود که نتایج این فصل از کاوش در روستای ارفه ده از نظر پژوهشکده باستان شناسی کشور و کارشناسان متخصص در این دوره تاریخی بسیار درخشان بوده و به همین دلیل و پس از بازدید ریاست پژوهشگاه از اثر، بخشی از اعتبار کاوش را پژوهشکده باستان شناسی از اعتبارات ملی بر عهده گرفت. در اهمیت این اثر نیز باید گفت که در متون تاریخی به چندین آتشکده در مازندران مانند اتشکده کوسان در بهشهر و یا مکان فعلی مسجد جامع ساری و اتشکده امل اشاره شده است ولی از این آثار مدرک و دلیلی دال بر کاربری آتشکده بدست نیامده است و یا اساسا چنین کاربری نداشته اند و فقط به نام معروف گشته اند و در حقیقت آتشکده تپه کلای ارفه ده اولین اتشکده دوران ساسانی و پسا ساسانی است که در مازندران کشف شده و در فهرست بناهای مذهبی پیش از اسلام ایران ثبت گردید. بدیهی است با افزایش کاوش های باستان شناسی در دیگر نفاط مازندران نمونه های مشابهی از این نوع بناها بدست خواهد امد.

 

خبر: عبدالله شهمیر و مهدی عابدینی